Ο σεφ Dan Barber αντιμετωπίζει ένα δίλημμα πολλών συναδέλφων του: πώς να κρατήσει το ψάρι στο μενού. Μας διηγείται με σοβαροφανές χιούμορ την εξονυχιστική έρευνα του, στην προσπάθεια να βρει ένα βιώσιμο είδος ψαριού που να μπορέσει να αγαπήσει. Επίσης περιγράφει το γαστριμαργικό του παράδεισο από τότε που ανακάλυψε ένα,θεϊκό σε γεύση, ψάρι το οποίο εκτρέφεται στην Ισπανία με επαναστατικές μεθόδους.
"Έχω γνωρίσει πολλά ψάρια στη ζωή μου. Μόνο δύο αγάπησα. Το πρώτο ήταν πιο πολύ σαν ιστορία πάθους. Ήταν ένα όμορφο ψάρι, εύγευστο, με ωραία υφή, γεμάτη σάρκα, ένα από τα πιο δημοφιλή πιάτα στο μενού. Φοβερό ψάρι. (Γέλια) Και επιπλέον είχε εκτραφεί σύμφωνα με τις υποτιθέμενες υψηλές προδιαγραφές της αειφόρου ανάπτυξης. Έτσι είχε ήσυχη τη συνείδησή του κανείς όταν το πουλούσε.
Είχα σχέση μ' αυτήν την καλλονή για αρκετούς μήνες. Μια μέρα, με πήρε τηλέφωνο ο διευθυντής της εταιρείας και με ρώτησε αν ήθελα να είμαι ομιλητής σε μία εκδήλωση με θέμα τη βιωσημότητα του εκτροφείου. "΄Βεβαίως" είπα. Να μια εταιρεία που προσπαθεί να λύσειαυτό το απίστευτο πρόβλημα των σεφ. Πώς θα κρατήσουμε το ψάρι στο μενού μας;
Τα τελευταία 50 χρόνια ψαρεύουμε στις θάλασσές μας με τον ίδιο τρόπο που απογυμνώνουμε τα δάση. Δύσκολα μπορεί κανείς να υπερβάλει μιλώντας για το μέγεθος της καταστροφής. Το 90 τοις εκατό των μεγάλων ψαριών, αυτά που μας αρέσουν, οι τόνοι, τα χάλιμπατ,οι σολομοί, οι ξιφίες, έχουν αφανιστεί. Δεν έχει μείνει σχεδόν τίποτα. Έτσι λοιπόν, καλώς ή κακώς, οι ιχθυοκαλλιέργειες, τα ιχθυοτροφεία, θα είναι μέρος της ζωής μας στο μέλλον. Υπάρχουν πολλά επιχειρήματα κατά. Οι ιχθυοκαλλιέργεις ρυπαίνουν, οι περισσότερες τουλάχιστον, και είναι αναποτελεσματικές, πάρτε για παράδειγμα τον τόνο.Μεγάλη αποτυχία. Η σχέση τροφής και απόδοσης είναι 15 προς ένα. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται 15 κιλά ψαριού από τη φύση για ένα κιλό τόνο εκτροφείου. Δεν είναι και πολύ βιώσιμο. Και ούτε καλή γεύση έχει.
Να λοιπόν, επιτέλους, μία εταιρεία που ήθελε να κάνει σωστή δουλειά. Ήθελα να τους υποστηρίξω. Μια μέρα πριν την εκδήλωση πήρα τηλέφωνο τον υπεύθυνο δημοσίων σχέσεων της εταιρείας. Ας πούμε ότι τον λένε Don.
Του είπα: "Don,πες μου για να σιγουρευτώ, εσείς δεν είστε πασίγνωστοι γιατί οι μονάδες σας είναι πολύ μακριά απ' την ακτή και δεν ρυπαίνετε;"
"Ακριβώς" είπε. "Είμαστε τόσο μακριά, που τα απόβλητα από τα ψάρια μας διαχέονται, δεν είναι συγκεντρωμένα." Και πρόσθεσε, "Ουσιαστικά είμαστε ένας ξεχωριστός κόσμος. Σχέση τροφής απόδοσης; 2,5 προς ένα", είπε. "Η καλύτερη στην αγορά."
"Τέλεια", είπα. Έκλεισα το τηλέφωνο. Την ίδια νύχτα, στο κρεβάτι, σκέφτηκα: Μα τι διάολο σημαίνει βιώσιμες πρωτεΐνες; (Γέλια)
Έτσι, την επόμενη μέρα, λίγο πριν την εκδήλωση, τηλεφώνησα στον Don. Του είπα: " Don, μου δίνεις κάποια παραδείγματα βιώσιμης πρωτεΐνης;"
Είπε πως δεν ήξερε. Θα ρωτούσε. Μίλησα στο τηλέφωνο και με άλλους από την εταιρεία .Κανείς δεν μπορούσε να μου δώσει μια ξεκάθαρη απάντηση. Μέχρι που, στο τέλος, βρήκα στο τηλέφωνο τον υπεύθυνο βιολόγο. Ας πούμε ότι τον λένε και αυτόν Don. (Γέλια)
Είπα " Τι ποσοστό κοτόπουλου έχει η τροφή σου;" Σκεφτόμουν ότι θα μου πει κάτι γύρω στα δύο τοις εκατό.
Έσβησε ο έρωτάς μου γι'αυτό το ψάρι. (Γέλια) Όχι, όχι γιατί είμαι κανένας ηθικολόγος,καλοκάγαθος φανατικός της γαστριμαργικής μόδας Εδώ που τα λέμε είμαι. (Γέλια) Όχι, ο έρωτάς μου γι'αυτό το ψάρι έσβησε γιατί, τ'ορκίζομαι, μετά από αυτή τη συζήτηση, το ψάρι είχε γεύση κοτόπουλου. (Γέλια)
Αυτό το δεύτερο ψάρι, είναι μία διαφορετική ιστορία αγάπης. Η ρομαντική, εκείνη που όσο πιο καλά γνωρίζεις το ψάρι σου, τόσο περισσότερο το αγαπάς. Η πρώτη φορά που το έφαγα ήταν σε ένα εστιατόριο στη νότιο Ισπανία. Μία φίλη δημοσιογράφος μου μιλούσε γι'αυτό το ψάρι από καιρό. Μας έκανε προξενιό κατά κάποιο τρόπο. (Γέλια) Έφτασε στο τραπέζι με ένα φωτεινό, σχεδόν στραφταλιστό άσπρο χρώμα. Ο σεφ το είχε παραψήσει.Δυο φορές παραπάνω απ' όσο έπρεπε. Ως εκ θαύματος ήταν ακόμη υπέροχο.
Ποιος μπορεί να κάνει ένα ψάρι να είναι εύγευστο ενώ έχει παραψηθεί; Εγώ όχι, αλλά αυτός ο τύπος μπορεί. Ας πούμε ότι τον λένε Miguel. Εξάλλου αυτό είναι το πραγματικό του όνομα. (Γέλια) Όχι, δεν είναι αυτός που έψησε το ψάρι, δεν είναι σεφ. Τουλάχιστον όχι έτσι όπως το εννοούμε εσείς κι εγώ. Είναι βιολόγος στο Veta La Palma. Είναι μία μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας στη νοτιοδυτική άκρη της Ισπανίας. Είναι στην άκρη του ποταμού Γκουαδαλκιβίρ.
Μέχρι τη δεκαετία του 1980, η φάρμα ήταν στα χέρια των Αργεντινών. Εκτρέφαν βοοειδήσ'αυτούς τους, επί το πλείστον, υγροβιότοπους αφού αποξήραναν τη γη. Έφτιαξαν ένα περίπλοκο δίκτυο καναλιών, και έδιωξαν το νερό από την ξηρά προς τον ποταμό. Δεν τα κατάφεραν, από οικονομικής άποψης. Από οικολογικής πλευράς μιλάμε για καταστροφή.Αφάνισαν περί τα 90% των πουλιών, που,γι' αυτό το μέρος, σημαίνει πολλά πουλιά. Το 1982μία ισπανική επιχείρηση με οικολογική συνείδηση αγόρασε αυτή τη γη.
Και τι έκαναν; Ανέστρεψαν την πορεία του νερού. Γύρισαν κυριολεκτικά το διακόπτη. Αντί να διώχνουν το νερό, χρησιμοποίησαν τα κανάλια για να το φέρουν πίσω. Πλημμύρισαν τα κανάλια. Δημιούργησαν μία φάρμα ψαριών έκτασης 110 χιλ. στρεμμάτων με λαβράκια, κέφαλους, γαρίδες και χέλια και έτσι ο Miguel και η επιχείρηση ανέστρεψαν εντελώς την οικολογική καταστροφή. Η φάρμα είναι απίστευτη. Δεν το έχετε ξαναδεί ποτέ σας. Ατενίζετε έναν ορίζοντα που απλώνεται χιλιόμετρα μακριά και το μόνο που βλέπετε είναι γεμάτα κανάλια και αυτό τον παχύ πλούσιο βάλτο.
Ήμουν εκεί πριν λίγο καιρό με τον Miguel. Φοβερός τύπος, κάτι σαν Κάρολος Δαρβίνος με λίγο από Crocodile Dundee. (Γέλια) Ωραία; Προσπαθούμε λοιπόν να περπατήσουμε μέσα στον υγρότοπο, εγώ λαχανιασμένος και ιδρωμένος, με λάσπη μέχρι τα γόνατα, και ο Miguel ήρεμος δίνει διάλεξη βιολογίας. Από εδώ μου δείχνει ένα σπάνιο έλανο. Μετά αναφέρεται στις ανάγκες του φυτοπλαγκτόν σε ιχνοστοιχεία. Και εδώ, εδώ βλέπει ένα σχηματισμό που του θυμίζει καμηλοπάρδαλη Τανζανίας.
Ο Miguel ένα μεγάλο μέρος της επαγγελματικής ζωής του το πέρασε στο Εθνικό Πάρκο Mikumi της Αφρικής. Τον ρώτησα πώς και έγινε τόσο ειδικός στα ψάρια.
Είπε "Ψάρια; Δεν ήξερα τίποτα από ψάρια. Είμαι ειδικός στις σχέσεις". Και αρχίζει πάλι να μιλάει για σπάνια πουλιά και φύκια και παράξενα υδρόβια φυτά.
Μη με παρεξηγείτε, ήταν πολύ ενδιαφέροντα τα όσα έλεγε, όλη η κοινότητα των ζωντανών οργανισμών σε αυθόρμητη παρουσίαση. Ωραία όλα αυτά, αλλά εγώ ήμουνα ερωτευμένοςκαι εκστασιαζόμουν όσο σκεφτόμουν αυτό το παραψημένο υπέροχο ψάρι της χθεσινής βραδιάς. Γι' αυτό και τον διέκοψα. Είπα "Miguel, τι είναι αυτό που δίνει τόσο ωραία γεύση στο ψάρι σου;"
Ξέρω, φίλε, τα φύκια, το φυτοπλαγκτόν, οι σχέσεις, είναι φοβερά. Τι τρώνε όμως τα ψάρια σου; Ποια είναι η σχέση τροφής απόδοσης;"
Και από εκεί αρχίζει να μου εξηγεί ότι είναι τόσο πλούσιο το σύστημα που τα ψάρια τρώνε ό,τι θα τρώγανε ελεύθερα στη φύση. Η φυτική βιομάζα, το φυτοπλαγκτόν, το ζωοπλαγκτόν, είναι η τροφή των ψαριών. Το σύστημα είναι τόσο υγιές που ανανεώνεται πλήρως από μόνο του. Δεν υπάρχει τροφή. Το 'χετε ξανακούσει αυτό; Εκτροφείο που δεν δίνει ζωοτροφή στα ζώα του;
Αργότερα την ίδια μέρα, ενώ κάναμε οδηγώντας το γύρο της ιδιοκτησίας με τον Miguel τον ρώτησα,"Σε ένα τόσο φυσικό περιβάλλον", που δε μοιάζει με καμία φάρμα απ' αυτές που έχω επισκεφθεί, "πώς μετράτε την επιτυχία;"
Εκείνη τη στιγμή, ήταν σαν να ζήτησε ο σκηνοθέτης αλλαγή σκηνικού. Στρίψαμε και είχαμε μπροστά μας την πιο εκπληκτική θέα, χιλιάδες ροζ φλαμίνγκο, ένα πραγματικό ροζ χαλί μέχρι όπου έφτανε το μάτι σου.
"Αυτό είναι επιτυχία",είπε. "Κοίτα τις κοιλιές τους, είναι ροζ. Κάνουν γερό τσιμπούσι."Τσιμπούσι; Τα έχασα τελείως.
"ΝΑΙ" είπε. (Γέλια) "Χάνουμε το 20 τοις εκατό των ψαριών μας και των αυγών τους, εξ αιτίας των πουλιών. Πέρσι, η ιδιοκτησία είχε 600.000 πουλιά, πάνω από 250 διαφορετικά είδη.Σήμερα είναι το μεγαλύτερο και ένα από τα πιο σημαντικά ιδιωτικά καταφύγια πουλιών σε όλη την Ευρώπη."
Είπα "Miguel, μήπως αυτός ο ακμάζων πληθυσμός πουλιών είναι το τελευταίο πράγμα που θα ήθελες σε μια ιχθυοκαλλιέργεια;" (Γέλια) Κούνησε το κεφάλι του αρνητικά.
Είπε: " κάνουμε εκτατική, όχι εντατική καλλιέργεια. Το δίκτυο είναι οικολογικό. Τα φλαμίνγκο τρώνε τις γαρίδες. Οι γαρίδες τρώνε το φυτοπλαγκτόν. Όσο πιο ροζ είναι η κοιλιά τους λοιπόν, τόσο πιο καλό είναι το σύστημα."
Ωραία λοιπόν, ας ανακεφαλαιώσουμε. Μια φάρμα που δεν ταΐζει τα ζώα της και που μετράει το βαθμό επιτυχίας της σύμφωνα με την υγεία των θηρευτών της. Ιχθυοκαλλιέργεια αλλά και καταφύγιο πουλιών. Α και παρεμπιπτόντως,τα φλαμίνγκο δεν έπρεπε καν να βρίσκονται εκεί. Εκκολάπτονται σε ένα μέρος 240 χιλιόμετρα μακριά, εκεί όπου οι συνθήκες της γης προσφέρονται καλύτερα για την κατασκευή των φωλιών τους. Κάθε πρωί, πετάνε240 χιλιόμετρα προς τη φάρμα Και κάθε απόγευμα κάνουν άλλα 240 χιλ. για να γυρίσουν πίσω. (Γέλια) Το κάνουν επειδή μπορούν να ακολουθήσουν την κομμένη άσπρη γραμμή του αυτοκινητόδρομου A92. (Γέλια) Δεν αστειεύομαι.
Φανταζόμουν κάτι σαν πορεία πιγκουίνων, και κοίταξα τον Miguel. Είπα: "Miguel, πετάνε240 χιλιόμετρα για να έρθουν στη φάρμα και μετά πετάνε το βράδυ 240 χιλ. για να γυρίσουν πίσω; Το κάνουν για τα παιδιά τους;
Με κοίταξε σαν να του μιλούσα για κάποιο τραγούδι της Whitney Houston. (Γέλια) Είπε: "Όχι. Το κάνουν γιατί το φαγητό είναι καλύτερο." (Γέλια)
Δεν σας μίλησα για το δέρμα του αγαπημένου μου ψαριού που ήταν υπέροχο- και υπ'όψιν δεν μ'αρέσει η πέτσα του ψαριού. Δεν μ'αρέσει τσιγαρισμένη. Δεν μ'αρέσει τραγανή. Είναι αυτή η στυφή γεύση σαν πίσσα. Σχεδόν ποτέ δεν την χρησιμοποιώ στο μαγείρεμα. Όμως, όταν τη δοκίμασα σε αυτό το εστιατόριο στη νότιο Ισπανία, δεν είχε καθόλου τη γεύση πέτσας ψαριού. Ήταν γλυκιά και καθαρή σαν να έβαζες τον ωκεανό στο στόμα σου. Το είπα στον Miguel και συμφώνησε. Είπε: "Το δέρμα συμπεριφέρεται σαν σφουγγάρι. Είναι το τελευταίο προπύργιο πριν να εισχωρήσει οτιδήποτε στο σώμα. Λειτουργεί πλέον σαν απορροφητικό για ακαθαρσίες." Και μετά πρόσθεσε "Αλλά το νερό μας δεν έχει ακαθαρσίες."
Ωραία. Μια φάρμα που δεν δίνει τροφή στα ψάρια της. Μια φάρμα που μετράει την επιτυχία της με την επιτυχία των θηρευτών που βρίσκονται εκεί. Και τότε συνειδητοποιώ ότι όταν λέει πως δεν έχει ακαθαρσίες η φάρμα, είναι υπερβολικά μετριοπαθής, γιατί το νερό που διατρέχει τη φάρμα έρχεται από τον ποταμό Γκουαδαλκιβίρ. Αυτός ο ποταμός μεταφέρειόλα όσα μεταφέρουν την σήμερον ημέραν τα ποτάμια, ρυπογόνα χημικά, κατάλοιπα εντομοκτόνων. Όταν μπαίνει αυτό το νερό στο σύστημα και φεύγει, είναι πιο καθαρό απ' ότι στην αρχή. Το σύστημα είναι τόσο υγιές, που καθαρίζει το νερό. Όχι μόνο,λοιπόν, μια φάρμα που δεν ταΐζει τα ζώα της, όχι μόνο μια φάρμα που μετράει την επιτυχία της με την υγεία των θηρευτών της, αλλά μια φάρμα που είναι κυριολεκτικά μονάδα καθαρισμού του νερού και όχι μόνο γι' αυτά τα ψάρια αλλά και για εμένα και εσάς. Γιατί όταν φεύγει το νερό, χύνεται μέσα στον Ατλαντικό. Σταγόνα στον ωκεανό, ξέρω, αλλά μου αρκεί, όπως θα έπρεπε να αρκεί και σε σας, γιατί αυτή η ιστορία αγάπης, εκτός από ρομαντική, είναι και διδακτική.Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια συνταγή για το μέλλον του καλού φαγητού, είτε αυτό είναι λαβράκι είτε μοσχάρι.
Αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι μια νέα ριζοσπαστική αντίληψη της γεωργίας, όπου το φαγητό έχει πραγματικά καλή γεύση. (Γέλια) (Χειροκρότημα) Ωστόσο για πολλούς ανθρώπους, αυτό είναι υπερβολικά ριζοσπαστικό. Εμείς οι λάτρεις του καλού μοντέρνου φαγητού δεν είμαστε ρεαλιστές. Εμείς ξέρουμε να αγαπάμε. Αγαπάμε τις λαϊκές αγορές.Αγαπάμε τις μικρές οικογενειακές φάρμες. Κάνουμε λόγο για ντόπια φαγητά. Τρώμε βιολογικά. Και όταν ισχυρίζεστε ότι αυτά τα πράγματα θα εξασφαλίσουν το μέλλον του καλού φαγητού, κάποιος, κάπου σηκώνεται και λέει : "Ρε φίλε, και εμένα μ' αρέσουν τα ροζ φλαμίνγκο, αλλά πώς θα θρέψεις τον κόσμο; Πώς θα θρέψεις τον κόσμο;"
Μπορώ να είμαι ειλικρινής; Δεν μ 'αρέσει αυτή η ερώτηση. Όχι, όχι γιατί ήδη παράγουμευπεραρκετές θερμίδες για να θρέψουμε τον κόσμο. Ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα πεινάσουν σήμερα. Ένα δισεκατομμύριο- περισσότεροι παρά ποτέ- εξ αιτίας των τεράστιων ανισοτήτων κατανομής, όχι της ποσότητας. Όχι, δεν μου αρέσει η ερώτηση γιατί είναι αυτή που έχει καθορίσει τη λογική του διατροφικού μας συστήματος τα τελευταία 50 χρόνια.
Δώσε σιτηρά στα φυτοφάγα, ζιζανιοκτόνα στις μονοκαλλιέργειες, χημικά στη γη, κοτόπουλο στα ψάρια, και η γεωργική βιομηχανία έκανε την εξής απλή ερώτηση: "Αν ταΐζουμε πιο πολύ κόσμο πιο φτηνά, πόσο κακό μπορεί να είναι αυτό;" Αυτό υπήρξε το κίνητρο, και η δικαιολογία. Αυτό υπήρξε το επιχειρησιακό σχέδιο της αμερικανικής γεωργίας. Πρέπει να λέμε τα πράγματα με τ' όνομά τους, πρόκειται για μια επιχείρηση σε χρεοκοπία, μια επιχείρηση που διαβρώνει ταχύτατα το οικολογικό κεφάλαιο που είναι η βάση της ίδιας της παραγωγής. Δεν είναι επιχείρηση αυτό, ούτε γεωργία.
Το καλάθι της νοικοκυράς σήμερα απειλείται όχι από τη μείωση της προσφοράς, αλλά από τη μείωση των πόρων. Όχι από την τελευταία θεριζοαλωνιστική μηχανή και τρακτέρ, αλλά από την εύφορη γη. Όχι από αντλίες, αλλά από το πόσιμο νερό. Όχι από αλυσοπρίονα, αλλά από τα δάση. Και όχι από αλιευτικά και δίχτυα, αλλά από τα ψάρια στη θάλασσα.
Θέλουμε να θρέψουμε τον κόσμο; Ας αρχίσουμε από την ερώτηση: Πώς θα τραφούμε; Ή καλύτερα, πώς θα δημιουργήσουμε τις συνθήκες που θα επιτρέψουν στην κάθε κοινότητα να τρέφεται; (Χειροκρότημα) Για να γίνει αυτό μην στρέφεστε προς το μοντέλο της γεωργικής βιομηχανίας για το μέλλον. Είναι παλιό και κουρασμένο. Στοιχίζει πολύ σε κεφάλαιο, χημεία και μηχανήματα και ποτέ δεν μας παρήγαγε κάτι πραγματικά καλό να φάμε. Ας κοιτάξουμε, αντίθετα, το οικολογικό μοντέλο. Είναι αυτό που βασίζεται σε δύο εκατομμυρίων ετώνπρακτική εμπειρία.
Κοιτάξτε τον Miguel - αγρότες σαν τον Miguel. Φάρμες που δεν είναι ένας ξεχωριστός κόσμος. Φάρμες που αναπληρώνουν αντί να εξαντλούν. Φάρμες που κάνουν εκτατική καλλιέργεια αντί για απλά εντατική. Αγρότες που δεν είναι μόνο παραγωγοί, αλλά και ειδικοί στις σχέσεις. Γιατί αυτοί είναι οι ειδικοί και στη γεύση. Και θα είμαι εντελώς ειλικρινής, αυτοί είναι καλύτεροι σεφ απ' ότι θα μπορέσω εγώ ποτέ να είμαι. Δε με πειράζει, ξέρετε, γιατί αν αυτό είναι το μέλλον του καλού φαγητού, θα είναι νοστιμότατο.
ΠΗΓΗhttp://www.ted.com/talks/dan_barber_how_i_fell_in_love_with_a_fish.html
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ
http://www.ted.com/translate/languages/el
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου